Một mình lặng lẽ buớc đi
Âm thầm ước nguyện lâm li lạ lùng
Chút riêng thử chọn đá vàng
Biết đâu vàng đá điêu tàn vàng thau
Mà toan gửi gắm vào đâu
Can tràng rách rưới hồng đào rách bươm
Cậy em máu mủ ngọn nguồn
Thay lời non nước u buồn giấn thân
Nếu lấy năm 1975 làm ranh giới thì Bùi Giáng là một trong những nhà thơ đã sống và sáng tác ở cả 2 giai đoạn lịch sử đất nước: trước 1975, ở miền Nam – thời kỳ văn hoá nô dịch của đế quốc Mỹ và Nguỵ quyền Sài Gòn và sau 1975, khi đất nước hoàn toàn thống nhất. Do vậy, dựa trên những quan điểm, tư tưởng khác nhau mà thơ Bùi Giáng được nói đến ở 2 thời kỳ cũng có những điểm khác nhau.
1.Giai đoạn trước 1975
Sự xuất hiện của một loạt các tập thơ như “Mưa nguồn” (1962), “Màu hoa trên ngàn”(1963), “Ngàn thu rớt hột”(1963)… gắn cùng cái tên Bùi Giáng đã thu hút sự chú ý của độc giả và ngay sau đó bắt đầu có những bài viết về thơ và cả con người nhà thơ. Nam Chữ trong “Bùi Giáng, về cố quận” khen ngôn ngữ thơ Bùi Giáng là thứ “ngôn từ tài tử” đã góp phần “đánh dấu một bước chuyển mình của thi ca hôm nay”, bởi “những dung từ khó khăn nhất, những âm vận ngắn củn nhất…trở nên linh hoạt dị thường, đều trở nên nhẹ nhàng và âm điệu réo rắt”. Trần Tuấn Kiệt trong “Chung quanh vấn đề Bùi Giáng” khẳng
định rằng: “Chúng ta muốn nói về thơ của Bùi Giáng chúng ta phải viết lại cả khu rừng văn học từ cổ chí kim” . Hay như Trần Hữu Cư với “Bùi Giáng, trên đường về cố hương” đã lưu ý đến yếu tố hồn quê trong thơ Bùi Giáng, tác giả này cho rằng: “Tất cả những gì ông đang làm… là làm một cuộc lên đường tìm lại một “màu hoa trên ngàn”, “một tinh thể quê hương”cho thời hiện đại…hoài vọng một “cõi” nào đó của xưa kia” …
Các đề tài về tình yêu và người đẹp đã trở thành một nội dung nổi bật trong thơ Bùi Giáng giai đoạn này, theo đó, các nhà ngiên cứu cũng đã dành cho nó sự lưu tâm đặc biệt. Cao Huy Khanh là một trong nhiều người quan tâm đến mảng đề tài này, ông cho rằng: “Mê gái là một vấn đề siêu hình ác liệt (gái chiêm bao ” trong thơ Bùi Giáng. Ngoài ra tác giả này cũng bước đầu nhận ra triết lý về cuộc sống của Bùi Giáng: “Văn chương Bùi Giáng là một nỗ lực giải quyết và thực hiện tư tưởng triết lí sinh tồn một cách sống động và thơ mộng (phố thị)”. Bên cạnh đó, việc xác định tư tưởng trong thơ Bùi Giáng cũng là một trong những vấn đề thu hút sự khám phá của nhiều người, với nhiều ý kiến khác nhau. Nam Chữ cho rằng thơ Bùi Giáng không “chịu ảnh hưởng của nền triết học u mặc phương Tây hay một thứ căn để mọi chủ thuyết siêu hình, càng không phải là một loại triết học hư vô nào đó, không có những yếu tố thần bí hoá hay phục dịch cho một thứ đường hướng rõ rệt, đứng ngoài hết mọi phái siêu hình, tượng trưng, phiếm thần hay thần bí” .Trên phương diện hình thức nghệ thuật, nhiều tác giả thể hiện rõ sự tâm đắc đối với cách sử dụng ngôn ngữ bình dân và thể loại lục bát của Bùi Giáng. Cao Huy Khanh nhận định rằng “Nhà thơ Bùi Giáng cốt yếu là một hiện tượng ngôn ngữ độc đáo, ngôn ngữ thành tựu từ mối đam mê nguồn thơ lục bát (đặc biệt là Truyện Kiều) phối hợp với âm điệu ca dao thuần túy dân tộc Nguyễn Đình Tuyển trong “Những nhà thơ hôm nay” khen “lời thơ thâm trầm, trang nhã mà không xa lời ca nơi đồng ruộng, thôn trang: bình dị mà tân kỳ
Tóm lại, thời kỳ này đã có nhiều bài phê bình về thơ Bùi Giáng, trong đó không ít tác giả đã thể hiện sự tìm tòi, phát hiện khá chính xác các giá trị thơ của Trung niên thi sĩ trên cả hai phương diện nội dung và hình thức. Tuy nhiên, bên cạnh đó nhiều bài viết cũng thể hiện thái độ khen, chê nhưng còn khá chung chung. Những lời khen thường ít đi kèm với các dẫn chứng cụ thể, mang đậm tính chủ quan của người nhận xét nên tính thuyết phục chưa cao. Không phủ nhận thơ Bùi Giáng hay nhưng vẫn còn không ít hạn chế mà các tác giả hoặc chưa nhận ra hoặc không muốn thừa nhận. Điều này, một phần xuất phát từ cách nhìn nhận của người đánh giá, mặt khác do độ lùi thời gian chưa đủ giúp các tác giả có
cách nhìn nhận sâu sắc, thấu đáo về thơ Bùi Giáng.
2.Giai đoạn sau 1975
Đất nước thống nhất và văn chương cũng được “thu về một mối”, được tạo cơ hội để phát triển sâu rộng hơn. Các giá trị văn chương trong quá khứ lẫn hiện tại bắt đầu được chú ý tìm hiểu, nghiên cứu kĩ càng hơn. Bộ phận văn học đô thị miền Nam 1945 – 1975 theo đó cũng thu hút sự quan tâm của nhiều tác giả. Với việc cho xuất bản lại một số tác phẩm thơ, khảo luận, dịch thuật (năm 1993) Bùi Giáng là một trong những nhà thơ bắt đầu được nhìn nhận một cách tổng thể cả về thơ ca và con người. Nhiều nhà phê bình, nghiên cứu đã “gặp nhau” khi khẳng định Bùi Giáng là một “hiện tượng thơ” của văn học đô thị miền Nam nói riêng và văn học Việt Nam nói chung. NXB Trẻ (tháng 11/1997) giới thiệu tập “Đêm ngắm trăng” của thi sĩ này như sau: “những cái “không ổn” kết hợp hài hoà với những cái gọi là “ổn” trong tác phẩm Bùi Giáng để làm thành một hiện tượng lạ lùng, đặc dị: chính là hiện tượng Bùi Giáng đã được nói đến rất nhiều trong sinh hoạt văn nghệ ở miền Nam với nhiều mỹ cảm. Có thể nói Bùi Giáng là một hiện tượng “siêu quậy” trong sáng tác ”. Các tác giả đã dành nhiều công sức để khai thác các giá trị nghệ thuật thơ Bùi Giáng, làm nổi bật các hình ảnh ruộng đồng, thiên nhiên và người nữ. Huỳnh văn Hoa trong “Đi tìm xuân qua “Mưa nguồn” của Bùi Giáng” đã nhận định rằng: “Ông thổi vào “Mưa nguồn” một hơi thở rất nhiều hương đồng gió nội. Phải chăng ông mượn điển tích Tô Vũ… từng chăn dê gửi tình yêu đến với bát ngát thiên nhiên…Xuân như suối nguồn chảy ra từ một cõi uyên nguyên nào, không cụ thể. Đó là thứ xuân đầu chứa đầy chiêm bao, huyền thoại, hư ảo quyện với cuộc đời thực nhiều mơ mộng. Sau “Mưa nguồn” cánh cửa thơ ông uyên áo quá, khó đi vào .Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có những nhận xét mang tính suy diễn, khó chấp nhận về hình ảnh thiên nhiên trong thơ Bùi Giáng. Chẳng hạn: “Bùi Giáng xót xa, đau đớn có thể chết đi được (chứ điên nhằm nhò gì) khi thấy người ta thản nhiên phung phí lòng bao dung của bà mẹ thiên nhiên… Bùi Giáng mong muốn người ta khẩn trương ý thức bảo tồn cái mầm sống vốn rất mong manh…
Qua bài thơ Một Mình chúng ta cảm nhận được ngòi bút đặc sắc và đầy phong phú của nhà thơ Bùi Giáng. Ông có một phong cách thơ độc đáo khiến bạn đọc thích thú và muốn khám phá chúng. Hãy tìm hiểu về nhà thơ này các bạn nhé, sẽ có rất nhiều điều bí mật chưa được giải đáp đấy! Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết của chúng tôi!