Bên cạnh việc sáng tác thơ ca, Tản Đà còn rất giỏi trong việc dịch thơ Đường thành thơ lục bát. Và ông cũng được biết đến như là một người dịch thơ Đường ra ngôn ngữ Việt hay nhất. Trong số các bài thơ đã dịch, Tản Đà đã dành một phần lớn thời gian để dịch thơ của Bạch Cư Dị. Bởi ông có sự cảm nhận và đồng điệu sâu sắc với hồn thơ của nhà thơ này. Qua các bài thơ dịch ta cũng cảm nhận sâu sắc điều đó. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu những bài thơ Tản Đà dịch của Bạch Cư Dị nhé!
Nội Dung
Cát Hồ đầy mặt, gió đầy tai,
Mực nhạt mày xanh, má đỏ phai.
Khổ sở lo buồn tiều tuỵ thế,
Mới là tranh vẽ giống như ai.
Mây sông kéo đến đùn đùn
Gió sông thổi lạnh ghê hồn khách ông
Mưa đêm nhỏ xuống nan bồng
Sóng đêm dồn vỗ long đong mạn thuyền
Trong thuyền có bác ốm rên
Giáng quan thằng lối ra miền Giang Châu
Dế giun rên mỏi lại ngừng,
Đèn tàn muốn tắt lại bừng sáng ra.
Cách song đêm biết mưa sa,
Tiếng nghe lộp độp chăng là tàu tiêu.
Ai rằng: gương sáng như trăng,
Ta rằng: trăng sáng chưa bằng gương soi.
Trăng kia thật sáng vẹn mười,
Một năm lại khuyết mười hai bận đầy.
Sao bằng trong hộp ngọc này,
Trong như nước đứng ngày ngày năm năm.
Nào khi trăng khuyết trời âm.
Gương đầy tròn sáng như rằm trăng soi.
Buồn ta già xấu hơn người,
Đốm quanh mái tóc bời bời tuyết in.
Chẳng bằng cho bạn thanh niên,
Để soi tóc trẻ xanh rền sợi tơ.
Anh nay nghìn dặm đi xa,
Cầm gương ta để làm quà tiễn nhau.
Tháng tư hoa đã hết mùa,
Hoa đào rực rỡ cảnh chùa mới nay.
Xuân về kín chốn ai hay,
Biết đâu lẩn khuất trong này núi non.
Đầu bù khăn vải trùm tai,
Trèo non gánh củi sương mai lạnh lùng,
Tiền Đường cũng gái bên sông.
Mà đâu yên ngựa quần hồng là ai?
Dài nhất một đêm trong tháng một,
Ngoài ba nghìn dặm kẻ đi xa.
Dương Mai quán khách mình ai ngủ,
Gối lạnh giường đơn ốm thế mà.
Nhạt thưa mưa khói, lẫn tà dương,
Sông biển xinh thay! mát lạ nhường.
Lầu thẩn tan hình mây vén lại,
Cầu vồng đứt bóng nước soi ngang.
Gió bay sóng trắng hoa nghìn phiến,
Nhạn chấm trời xanh chữ một hàng.
Xanh đỏ muốn đem mà vẽ lấy,
Đề thơ gửi bác Thủy tào lang.
Đêm, ai thổi sáo trên sông,
Vườn xuân tiếng tiếng gửi lòng ai đâu ?
Ai nghe, luống những bạc đầu,
Nữa chi ít ngủ, nhiều sầu như ai ?
Chớ chi dời đổi mang sầu
Trước sân ngoài ruộng chung màu một xuân
Quan đây không vợ, buồn xuân
Tường vi hoa nở phu nhân là mày.
Lạnh lùng buổi sáng tháng mười,
Lá sương phơi núi cùng thời mới sao!
Như thiêu chẳng lửa mà thiêu,
Như hoa chẳng đợi xuân nào mới hoa.
Liền hàng, màn tía bày ra,
Rơi tung, xếp nếp khăn là đỏ ghê!
Muốn xem, dừng xuống kiệu tre,
Đứng chơi ngọn gió chỉ ta hai người.
Thềm cao gió mát chiếu đan,
Chén soi bóng nguyệt bàn hoàn dưới thông.
Lòng riêng đương thú với lòng.
Lại đâu người cũ lạ lùng đến thăm.
Đồng kia, mả đó, người đâu?
Bên sông xuân sắc cùng nhau mấy ngày?
Thú chi hơn chén rượu đầy,
Bạn thân ta hỡi, sum vầy chớ xa.
Thuốc tiên sống mãi họa là,
Cõi trần cái chết dễ mà tha ai!
Khi say ta mở miệng cười,
Ngoài ra, bao ná việc đời vướng chi!
Ríu rít tan sương ghét cái oanh,
Đêm ghen cặp én đỗ chung cành
Chẳng quen ly biệt xuân qua trải,
Chỉ biết kêu hoài lúc sang banh.
Lạnh rơi nước mắt cóng không trôi
Ngoảnh lại đòi khi bước núi đồi
Xa biết lầu tây sau lúc biệt
Lan can buồn tựa một mình ai!
Châu Giang mà ngóng châu Thông,
Chân trời cuối đất mênh mông thấy nào?
Núi đâu muôn trượng kìa cao,
Sông sâu ngàn dặm, rộng sao rộng mà!
mây che mù tỏa bao la,
Chim bay cũng chẳng vượt qua khỏi tầm.
Hiểm xưa còn đó ngàn năm,
Ai hay trời để chơi khăm đôi người.
Châu Thông bác mới tới nơi,
Mối sầu như thắt ngậm ngùi chiếc thân.
Châu Giang tôi mới đi dần,
Nẻo đi xa lắc chưa phần đã ngơi.
Quan hà ngày một chia khơi,
Tăm hơi ngày bẵng tăm hơi một ngày.
Gió đưa muốn gửi câu này,
Tiếng không suốt đến vì mày đất xa!
Sống còn gặp gỡ đôi ta,
Ví chăng chết mất thôi là biệt nhau.
Muôn dặm thương anh, lệ biệt sầu
Bảy mươi tuổi tác cửa nhà đâu?
Buồn trông trận gió theo thuyền nổi
Sóng bạc đầu quanh khách bạc đầu
Bên sông Thái Thạch mồ ai?
Vùng quanh man mác chân trời cỏ non
Gò hoang, suối thẳm, xương mòn.
Long trời lở đất hãy còn văn chương.
Làng thơ mệnh bạc thế thường,
Mà trong lẫn đẫn anh nhường ai hơn.
Rừng tre khóm sậy thú bên sông,
Đỗ lại con thuyền bát ngát trông.
Mưa cữ, rêu xuân xanh đất giải.
Ngày thâu, sóng gió bạc trời tung.
Trăm năm phút chốc toàn non nửa,
Muôn việc trần gian có hóa không.
Xiêu giạt bao giờ yên chốn nhỉ?
Sống trong trời đất một lông hồng.
Đồng cao cỏ mọc như chen
Khô tươi thay đổi hai phen năm tròn.
Lửa đồng thiêu cháy vẫn còn,
Gió xuân thổi tới mầm non lại trồi.
Xa xa thơm ngát dặm dài,
Thành hoang láng biếc khi trời tạnh mưa.
Vương tôn đi lại tiễn đưa,
Biết bao tình biệt đầm đìa lướt theo.
Sung, mơ ăn khó, ai ơi!
Sung ăn thời chát, mơ thời chua sao!
Chưa bằng sống biệt ly nhau,
Ruột gan chua chát lại đau bội phần.
Lần trăng gà gáy hai lần,
Hét luôn tiếng ngựa giục dần khách ra.
Trông nhau một tiếng khóc òa,
Mơ chua, sung chát như là mật ngon.
Nước sông trắng, mây vàng tuôn,
Kẻ đi người ở cơn buồn bên sông.
Ngủ đâu? Trời lạnh đồng không !
Đìu hiu ngọn gió loạn rung lá đường!
Biệt ly lúc ấy lạ nhường!
Mối lo chẳng dứt từ phương hướng nào?
Quá lo, huyết khí tiêu hao,
Chưa ba mươi tuổi tóc sao trắng rồi?
Một mình tới ngủ non xanh,
Lặng êm dưới bóng trăng thanh bước nhìn.
Suối đâu? Cối nước liền bên,
Chày đâm vân mẫu kìn kìn tiếng đêm.
Xa nhau một chuyến ba năm,
Ngóng nhau chung bóng trăng rằm nhớ nhau.
Trời xanh, trăng sáng, lòng đau,
Ba mươi sáu độ trước sau trăng tròn.
Giếng vàng lay động lá ngô,
Mỏ chày hàng xóm tiếng thu đã truyền.
Một mình ngủ dưới mái hiên,
Tỉnh ra trăng sáng nửa bên giường nằm.
Tình lúc sống một nhà cùng ở,
Chết ra tro, một hố cùng chung.
Khuyên nhau thiên hạ cũng cùng.
Nữa chi mình vợ, ta chồng cùng nhau?
Kìa như gã Kiềm Lâu cùng sĩ,
Cảnh nhà nghèo vợ nghĩ như không.
Nông phu Ký Khuyết cày đồng,
Vợ chàng quý trọng coi chồng khách sang.
Đào Tiềm chẳng lòng toan sinh lý,
Củi nấu ăn, Địch thị kiếm dần.
Lương Hồng quan chẳng chịu mần,
Mạnh Quang chỉ vải may quần cũng ưa,
Mình dẫu đọc sách xưa không mấy,
Các truyện kia hẳn thấy quen tai.
Nghìn năm còn lại ở đời,
Đến nay cùng nói là người như sao?
Người chưa chết lúc nào còn sống,
Chẳng ai mà quên bỗng được thân,
Cái ăn cái mặc là cần.
Cũng sao no ấm qua lần là xong.
Cơm rau đủ no lòng lúc đói.
Có cần chi thức tối cao lương,
Lụa the, rét đủ mặc thường,
Cần chi áo gấm xông hương vẽ vời?
Nhà mình có để đời câu dạy:
Lấy “sạch trong” cho lại cháu con.
Ta đây cũng một lòng son.
Cùng nàng buổi mới vuông tròn thất gia,
Giữ sao nghèo sạch nếp nhà,
Cùng nhau cho đến tuổi già cùng vui.
Đầy đường dáng bộ con cưng,
Ngựa yên bóng nhoáng, sáng trưng bụi hồng.
Hỏi: làm chi đó những ông?
Người ta rằng: lũ quan trong đó mà.
Dải điều đều đại phu ta,
Mà đeo dải tía, hoặc là tướng quân.
Khuênh khoang đi chén trong quân,
Rộn ràng vó ngựa chạy vần như mây.
Vò, ang chín thứ rượu đầy,
Hải sơn tám bát cỗ bày linh tinh.
Quả dâng, quýt hái Động Đình,
Cá Thiên Trì thái, đơm thành gỏi ngon.
Ăn no, khoan khoái tâm hồn,
Rượu say, ý khí hùng hồn càng thêm.
Năm nay hạn hán Giang Nam,
Cồ Châu người mổ người làm thức ăn.
Nhạn thu lần lượt bay qua
Thảm thương tiếng vượn hôm đà lại mai
Ngày nào một chiếc thuyền ai
Nước non này cũng chia phôi cánh đàn
Mưa dầm vạt áo như chan
Buồm ai man mác mây ngàn đón ngang
Chẳng say chén rượu Tầm Dương
Khỏi sao sóng khói sầu thương chết người
Ở quê, thưa ít việc người,
Giữa trưa nằm khểnh, ngắm coi núi đèo.
Ngõ sâu ngán nỗi mưa nhiều,
Lạnh lùng chi sớm, cảnh nghèo thêm lo.
Áo lương còn mặc mùa thu,
Ốm đau, sách vẫn đôi pho chẳng rời.
Lấy chi qua sống ngày trời?
Một cần câu để bên ngòi ngồi câu.
Ốm lâu, nằm mãi buồn sao!
Sáng nay ta mới lên cao hỡi lòng.
Màu thu, mây núi lạnh lùng.
Thanh hao nét mặt, ưa cùng ta đây.
Nằm gối đá, đi vin dây,
Dây xanh đá trắng đẹp thay cảnh tình!
Thú vui trong dạ một mình,
Thâu ngày quên tưởng cái hình về đâu.
Người ta sống có bao lâu,
Ở trong trời đất cùng nhau tạm thời.
Mối lo mang lấy nghìn đời,
Một ngày chẳng được hơi rồi tấm thân.
Bao giờ giũ sạch lụy trần ?
Lại đây đóng cửa vui phần núi non.
Tiếng đâu dưới vách kêu ran?
Lại trong đám cỏ nghe càng nỉ non.
Trời thu gái nhớ chồng son,
Mưa dầm đêm vắng, ai buồn lắng tai.
Người xinh bơi chiếc thúng xinh,
Bông sen trắng nõn trắng tinh thó về.
Hớ hênh dấu vết không che,
Trên ao để một luồng chia mặt bèo.
Bóng đâu? Trong sáng vô ngần!
Sầu thêm, giận đắm cõi trần khắp nơi.
Đóng lâu đồn thú kia ai,
Biệt ly buổi mới đâu người trước sân?
Canh khuya, ai đó phi tần,
Vua không yêu nữa tần ngần về cung.
Biên thành thế giữ không xong,
Bạc đầu, ông tướng thong dong lên chòi.
Soi cho đứt ruột bao người,
Thiềm thừ, ngọc thỏ trên trời biết chi!
Đức vua Hán mến người khuynh quốc
Trải bao năm tìm chuốc công tai
Nhà Dương có gái mới choai
Buồn xuân khoá kín chưa ai bạn cùng
Lạ gì của tuyết đông ngọc đúc
Chốn ngai vàng phút chốc ngồi bên
Một cười trăm vẻ thiên nhiên
Sáu cung nhan sắc thua hờn phấn son
Trời xuân lạnh suối tuôn mạch ấm
Da mỡ đông kỳ tắm ao Hoa
Vua yêu bận ấy mới là
Con hầu nâng dậy coi đà mệt thay
Vàng nhẹ bước lung lay tóc mái
Màn phù dung êm ái đêm xuân
Đêm xuân vắn vủn có ngần
Ngai rồng từ đấy chậm phần vua ra
Suốt ngày tháng tiệc hoa vui mãi
Đêm xuân tàn, xuân lại còn đêm
Ba ngìn xinh đẹp chị em
Ba ngìn yêu quí chất nêm một mình
Nhà vàng đúc, đêm thanh ấm áp
Lầu ngọc cao, say ắp mầu xuân
Anh em sướng đủ mọi phần
Mà cho thiên hạ có lần rẻ trai
Vẳng tiên nhạc khắp nơi nghe biết
Làn gió đưa cao tít Ly cung
Suốt ngày múa hát thung dung
Tiếng tơ, tiếng trúc say lòng quân vương
Ầm tiếng trống Ngư Dương kéo đến
Khúc Nghê Thường tan biến như không
Chín lần thành khuyết bị tung
Nghìn xe, muôn ngựa qua vùng Tây Nam
Đi lại đứng hơn trăm dậm đất
Cờ thuý hoa bóng phất lung lay
Sáu quân rúng rắng làm rầy
Mày ngài trước ngựa lúc này thương ôi!
Ai người nhặt thoa rơi bỏ đất
Ôi! Thuý Kiều ngọc nát vàng phai
Quân vương bưng mặt cho rồi
Quay đầu trông lại, máu trôi lệ dàn
Gió tung bụi mê man tản mác
Đường thang mây Kiếm Các lần đi
Vắng tanh, dưới núi Nga My
Mặt trời nhạt thếch, tinh kỳ buồn tênh
Đát Ba Thục non xanh nước biếc
Lòng vua cha thương tiếc hôm mai
Thấy trăng luống những đau người
Đêm mưa đứt ruột, canh dài tiếng chuông
Phút trời đất quay cuồng vận số
Bánh xe rồng đến chỗ ngày xưa
Đất bùn chỗ chết còn trơ
Thấy đâu mặt ngọc! Bây giờ Mã Ngôi!
Đầm vạt áo, vua tôi giọt lệ
Gióng dây cương, ngựa tế về đông
Cảnh xua dương liễu, phù dung
Vị Ương, Thái Dịch hồ cung vẹn mười
Phù dung đó, mặt ai đâu tá?
Mày liễu đâu? Cho lá còn như
Càng trông hoa liễu năm xưa
Càng xui nước mắt như mưa ướt đầm
Xuân đào lý gió đêm huê nở
Thu khi mưa rụng lá ngô đồng
Kìa Nam Uyển, nọ Tây Cung
Đầy thềm ai quét lá hồng thu rơi?
Vườn lê cũ những ai con hát?
Mái tóc coi trắng phớt lạ lùng
Những ai coi giữ tiêu phòng?
Mày xanh thuở ấy nay cùng già nhăn
Trước cung điện nhìn sân đêm tối
Đom đóm bay gợi mối u sầu
Ngọn đền khêu đã cạn dầu
Khó thay, giấc ngủ dễ hầu ngủ xong!
Tiếng canh tối tùng tùng điểm trống
Năm canh dài chẳng giống đêm xưa
Sông Ngân lấp lánh sao thưa
Trời như muốn sáng, sao chưa sáng trời?
Tren mái ngói sương rơi ướt lạnh
Trong chăn nằm bên cạnh nào ai?
Cách năm sống thác đôi nơi
Thấy đâu hồn phách vãng lai giấc nồng?
Khách đạo sĩ Lâm Cùng có gã
Chơi Hồng Đô phép lạ thần thông
Xót vì vua chúa nhớ nhung
Mới sai phương sĩ hết lòng ra tay
Cưỡi luồng gió như bay như biến
Tren trời xanh, dưới đến đất đen
Hai nơi bích lạc, hoàng tuyền
Dưới tren tìm khắp mơ huyền thấy chi!
Sực nghe nói tìm đi mé bể,
Có non tiên ngoài phía hư không
Rỡ ràng cugn điện linh lung
Xa trông năm sắc mây lồng đẹp sao!
Trong tha thướt biết bao tiên tử
Một nàng tiên tên chữ Ngọc Chân
Mặt hoa da tuyết trắng ngần
Dáng như người ấy có phần phải chăng?
Mái tây gõ cửa vàng then ngọc
Cậy đưa tin Tiểu Ngọc, Song Thành
Nghe tin sứ giả Hán Đình
Cửa hoa trong trướng giật mình giấc mơ
Cầm áo dậy, thẩn thơ buồn bực,
Mở rèm châu, bình bạc lần ra
Bâng khoâng nửa mái mây tà
Thềm cao xuống chiếc mũ hoa lệch đầu
Phớt tay áo bay màu ngọn gió
Giống Nghê Thường khúc múa năm xưa
Lệ dàn mặt ngọc lưa thưa
Cành lê hoa trĩu hạt mưa xuân đầm
Ngừng nước mắt âm thầm buồn bã
Đội ơn lòng, xin tạ quân vương
Từ ngày cách trở đôi phương
Vắng tanh tăm tiếng, mơ màng hình dong
Nơi đế điện dứt vòng ân ái
Chốn tiên cugn thư thái hàng ngày
Cõi trần ngoảnh lại mà hay
Tràng An chẳng thấy, thấy đầy bụi nhơ!
Lấy chi tỏ tình xưa thăm thú?
Gửi cành hoa vật cũ cầm xuôi
Thoa vàng hộp khảm phân đôi
Nửa xin để lại nửa thời đem đi
Chỉ xin nguyện lòng ghi dạ tạc
Tựa hoa vàng bền chắc không phai
Thời cho cách trở đôi nơi
Nhân gian rồi với trên trời gặp nhau
Ân cần dặn mấy câu lâm biệt
Lời thề xưa lòng biết với lòng
Là đêm trùng thất ngồi chung
Trường Sinh sẵn điện vắng không bóng người
Xin kết nguyện chim trời liền cánh
Xin làm cây cành nhánh liền nhau
Thấm chi trời đất dài lâu
Giận này dặc dặc dễ hầu có nguôi…
Nửa đêm ở trạm Chương Đình,
Người buồn trở dậy nặng tình hương quan
Dưới trăng trông ngóng lan man,
Nước trào trắng xóa một làn trăng soi.
Trăng trong ngồi mát một mình,
Hai cây thông đứng hữu tình trước hiên
Nhẹ nhàng cơn gió đưa lên,
Luồn cành lá, đến tự miền tây nam.
Bóng trăng sáng nửa chừng đêm,
Lào rào nghe tiếng gió làm tuôn đưa.
Ào ào núi rét sa mưa,
Đờn cầm thu nảy dây tơ lạnh lùng.
Một nghe, rửa sạch cơn nồng,
Hai nghe bức bối trong lòng phá tan.
Thâu đêm thức mãi bàn hoàn,
Dạ khoan khoái dạ, mình khoan khoái mình.
Đường nam xe ngựa rình rình,
Xóm tây tiếng hát, tiếng sênh rộn ràng.
Ai hay này chỗ hành lang,
Đầy tai nghe vẫn êm thường như không.
Đường kia sắp bắc từ nam,
Mối lo ly biệt anh em cùng sầu.
Quan hà ngàn dặm xa nhau,
Người đi gió tuyết dãi dầu một thân.
Hồn quê nhọc giấc đêm xuân,
Sắm sanh hành lý tần ngần sớm mai.
Nhà nghèo lo tính xa xôi,
Đường xa nghĩ nỗi ngày trời ngắn không.
Nhạn sa bến lạnh khói lồng
Thành xưa lũ quạ họp trong sương mờ.
Ai thương kẻ bước lên gò ?
Sở Tây trông ngóng bây giờ Kinh Nam.
Nhớ xưa nghèo túng lúc khoa thi.
Bến Khúc thèm men, cố áo đi.
Đấu rượu muôn đồng quen uống đắt.
Nữa chi lộc nước mất tiền chi!
Nhà ai, cô gái nhớ chồng,
Đêm thu đập lụa, lạnh lùng gió trăng?
Chày giơ nện đá phăng phăng
Tháng tám, tháng chín, đêm hằng dài thay.
Luôn luôn nghìn vạn tiếng chày,
Chày thêm một tiếng, thêm đầy sợi tơ,
Sáng ra đầu đã trắng phơ.
Mới hôm nọ, xóm nam người khóc,
Tiếng khóc sao đau độc nỗi lòng?
Rằng: Đâu là vợ khóc chồng,
Chồng hai nhăm tuổi, khuất vòng nhân gian.
Sớm nay lại khóc than xóm bắc,
Tiếng khóc sao ruột thắt từng cơn?
Rằng: Đâu là mẹ khóc con,
Con mười bảy, tám, chết còn tuổi xanh.
Bốn hàng xóm chung quanh như thế,
Khắp thế gian chết trẻ còn nhiều.
Mới hay người thế bao nhiêu,
Trắng phơ mái tóc dễ nào mấy ai?
Ta nay tuổi có ngoài bốn chục,
Nghĩ ai kia, thôi cũng vui lòng.
Từ nay trong bức gương trong,
Đầu ta ngỡ tuyết, ta không quản gì.
Trong vòng danh lợi thương ta,
Cái thân nhăng nhít cho qua với đời.
Việc chi, hỡi nước sông Hoài ?
Cũng không thong thả, miệt mài về đông ?
Bờ sông trăm thước lầu cao,
Trước lầu nghìn dặm đi đâu con đường ?
Tựa cao trông xuống dặm trường,
Mà trong bụng nghĩ như nhường khoan thư.
Đường quan rộn kẻ đưa thư,
Quân gia láo nháo ngẩn ngơ canh phòng.
Cuộc đời gặp lúc rối tung,
Riêng ai ở cảnh thong dong càng mầu.
Đã hơn bốn chục tuổi đầu,
Từ nay về nghỉ ngõ hầu phải thôi.
Từ nay giũ áo trần ai.
Non xanh tình thú vui chơi chửa già…
Lần thâu nóng lạnh hôm mai,
Trung châu nào biết đã hai năm tròn
Sớm hôm bên gác trống dồn,
Trước lầu qua lại coi buồn thuyền xa.
Tiếng oanh rủ lại dưới hoa,
Cỏ non bến nước cho ta mải ngồi.
Sông xuân xem mãi chưa rồi,
Quẩn quanh sỏi đá cuốn trôi theo dòng.
Trên đây là các bài thơ Tản Đà dịch Bạch Cư Dị. Ở hai hồn thơ này ta cảm nhận được sự đồng điệu sâu sắc. Đó là cái nhìn về cuộc sống, con người của hai nhà thơ lớn. Vì vậy thơ dịch của ông cũng được đánh giá rất cao. Bên cạnh tác giả lớn như Bạch Cư Dị, Tản Đà còn dịch thơ của nhiều tác giả khác . Đừng quên theo dõi những bài viết tiếp theo của chúng tôi để cùng cảm nhận bạn nhé!